Schrijven is grotendeels een kwestie van techniek. Inspiratie, talent en andere vage begrippen hebben er heel weinig mee te maken. In dit stuk laat ik je zien welk stappenplan ik gebruik om tot mijn artikelen te komen: ideeën dumpen, dan ordenen in kerngedachten, dan structuurelementen aanbrengen en dan streng redigeren.
Schrijven is omgeven met allerlei mysteriën, misten en mythen. Je zou er allerlei ingewikkelde dingen voor nodig hebben, zoals iets wat ‘inspiratie’ genoemd wordt of onmeetbare grootheden die ‘talent’ of ‘taalgevoel’ heten.
Allemaal bullshit
Dat is, kort samengevat, allemaal bullshit. Sure, er zijn mensen die meer aanleg hebben voor het schrijven van een goed stuk. Maar dat zijn meestal gewoon mensen die heel erg veel lezen. Want alleen van lezen leer je schrijven. En verder is het een kwestie van techniek. Dus nu ga ik je voor eens en voor altijd uitleggen hoe jij (ja, ook jij) in 4 makkelijke stappen een goed blogstuk kunt schrijven.
Stap 1: NIET bij het begin beginnen
Je hebt dingen in je hoofd die je wilt vertellen. Je hebt misschien ook al flarden in je hoofd van hoe je dat wilt vertellen. Begin daar dus mee. Op de basisschool leerde je dat een opstel een begin, een midden en een einde heeft. En dat is ook zo. Wat de juf je niet vertelde, is dat een goed stuk vrijwel nooit in die volgorde geschreven wordt.
F*ck de juf
Alleen omdat juffen papier en tijd besparen door kinderen hun opstel te laten maken op één vel papier (als je geluk had, mocht je het later nog ‘in het net overschrijven’ – HUIVER –) denken hele volksstammen nu nog steeds dat je bij het schrijven ook met het begin moet beginnen. Het resultaat: een hoop getwijfel, heel veel ongeïnspireerde openingszinnen (‘sociale media zijn niet meer weg te denken uit ons leven’: AAARGH) en vooral heel veel stukken die nooit geschreven worden, om de simpele reden dat de schrijver na het worstelen met titel en inleiding geen idee meer had waarom zij/hij ook alweer aan dit stuk begonnen was.
Tien keer op Enter rammen
Wat ik doe als ik aan een blog begin: meteen tien keer op Enter rammen. Dan staat je cursor midden op het scherm en kun je dus ook zonder schuldgevoel aan het midden van je stuk beginnen. Door de witruimte die je hebt gelaten, laat je de basisschooljuf in je achterhoofd immers zien dat je heus wel weet dat een opstel een begin, een midden en een eind heeft. Psychologie van de koude grond? Zeker. Maar het werkt. En als het om creatieve processen gaat is whatever works het enige systeem waar je wat aan hebt.
Stap 2: selecteren, organiseren, aanvullen
Dus je hebt, niet gehinderd door schooljuffen of enig idee van waar het allemaal heen moet, een paar honderd woorden in een document gehamerd.
Dat kan niet online
Maar goed, nu zit je met een document dat bestaat uit losse flarden tekst, in de verkeerde volgorde en zonder al te veel samenhang. Dat kan natuurlijk niet online. Dus komt nu stap 2. Nu ga je kijken waar je het eigenlijk over hebt. Dat klinkt raar. Je bent namelijk gaan zitten om een stuk over teddyberen/de mogelijkheden van landbouw op Mars/de geneeskrachtige werking van chocoladetaart te schrijven. Dus daar zal het dan toch zeker wel over gaan?
Chocoladetaart
Helaas werkt creativiteit vaak een beetje anders, want als je je flarden nu overleest zul je zien dat je stuk misschien op hoog niveau wel degelijk over chocoladetaart gaat, maar dat je onbewust een selectie hebt gemaakt van de aspecten van het onderwerp die je het meest aan het hart gaan. Ook heb je er waarschijnlijk dingen bijgesleept die sec genomen weinig met het onderwerp te maken hebben, maar die je desondanks toch graag wilde vertellen.
Dat maakt niet uit. Sterker nog, het is geweldig omdat het is wat jouw artikel uniek gaat maken. Het enige wat je hoeft te doen is je tekst sorteren. Dat wil zeggen dat je alles wat je geschreven hebt ordent in paragrafen die allemaal één kerngedachte bevatten.
Hey, het zijn stappen!
Bij het maken van dit stuk kwam ik er bijvoorbeeld achter dat ik een proces van X stappen aan het beschrijven was. Dus ordende ik mijn tekst zo. Je zult onherroepelijk zien dat je stukken hebt die je nergens kwijt kunt. Gooi die weg. Je zult ook gaten zien, waar een bepaalde gedachte niet genoeg is uitgewerkt. Nu is het moment om dat te doen.
Stap 3: inleiding, tussenkopjes en titel
Visuele structuur is voor een tekst heel belangrijk. Dat komt omdat je lezers, dat stelletje rotzakken, helemaal niet netjes links bovenaan begint en doorleest tot de laatste punt. Een tekst wordt eerst gescand en pas gelezen als hij na die scan als lezenswaardig beoordeeld wordt.
Terzijde: web, papier, pot nat
Heb je gemerkt – als je me een terzijde toestaat – dat ik het niet heb over een web tekst hier? Dat komt omdat teksten op papier net zo goed gescand worden (en vervolgens vaak keihard overgeslagen). Sterker nog, volgens onderzoek van de Persgroep (dat hier op mijn bureau ligt, maar dat ik online nog even niet kan vinden) is de time on page van papier zelfs lager dan die van online en komt dat onder andere omdat papier beter scanbaar is.
Inleiding
We beginnen met de inleiding. Dit is het stukje van tussen de 30 en de 70 woorden dat vetgedrukt boven je tekst komt te staan. De reden dat we die als laatste schrijven is dat we daarin precies gaan vertellen wat er in het stuk staat. Dat klinkt vreemd (je wilt toch dat mensen het stuk gaan lezen), maar dat is het niet. Door de lezer precies te vertellen wat zij/hij krijgt doen we een belofte en komen we die ook na. Als je dat consequent doet bouw je een reputatie op: jouw stukken leveren de waarde die ze beloven. Slaan mensen jouw stuk na het lezen van de inleiding liever over? Jammer. Maar de mensen die je stuk wel lezen krijgen in ieder geval wat ze verwachten. Schrijf dus niet: Hoe schrijf je de perfecte blog? Na het lezen van dit stuk weet je het. Maar schrijf: nou ja, wat hierboven staat dus.
[hier tussenkopje invullen]
Ok. Visuele structuur dus. In de online praktijk betekent dat: tussenkopjes. Dat wordt een makkie, want je hebt in de vorige stap je hele tekst netjes gesorteerd in paragrafen met één kerngedachte. Die kerngedachte ga je nu steeds samenvatten in een tussenkopje. Nee dus. Tenminste, dat kun je doen. Maar dat wordt, zoals dat op het schoolplein heet, kapot saai.
Wat je in plaats daarvan gaat doen, is de meest opvallende formulering uit die paragraaf erboven zetten. Hoe vreemder, hoe beter. Staat er geen prikkelende formulering in de paragraaf? Dan bedenk je er een. Wees creatief. De meeste mensen lezen alleen de tussenkopjes. Make every word count is dus het devies.
Nu pas? Ja, nu pas.
Inleiding klaar? Tussenkopjes klaar? Dan ga je nu (ja echt NU PAS) je stuk een titel geven. Als je tot dit moment een werktitel hebt gebruikt, prima, maar die ga je nu deleten. En dan ga je je stuk nog een keer doornemen en je nog een keer afvragen: waar gaat het eigenlijk over? En dat doe je dan niet vanuit jezelf, maar vanuit de lezer. Welke waarde heb je voor haar/hem gecreëerd? Die waarde ga je in maximaal 15 woorden laten zien. Denk eraan: de titel is ongeveer het enige deel van je stuk dat al je lezers ook echt gaan lezen. So make it count.
Stap 4: check, check, double check
In deze laatste, stomvervelende, saaie, hersenceldodende, maar o zo noodzakelijke stap ga je je stuk controleren op stomvervelende, saaie en hersenceldodende dingen als spelling, grammatica en interpunctie. Je gaat opzoeken of het ‘weglopen’ is of ‘weg lopen’ en of ‘brutojaarinkomen’ nou één woord is op niet (hint: dat is het. Echt).
Je favoriete zeikerd
Of, beter nog, je gaat op alle slakken zout laten leggen door een kritisch iemand die je vertrouwt en van wie je de feedback goed kunt hebben. Je favoriete zeikerd, zeg maar. Werk je voor een medium of organisatie waar eindredacteuren beschikbaar zijn? Schakel die mensen dan ook in. Geef ze de tijd om naar je stuk te kijken en neem hun opmerkingen serieus. Zelf ben ik altijd verbaasd hoeveel kromme zinnen, onlogische overgangen, niet-werkende links, ontbrekende puntkomma’s, overbodige uitleg, et cetera, et cetera zo iemand nog uit mijn stukken weet te halen. En dat terwijl ik zo’n ge-ni-a-le blogger ben.
Drie dagen liggen
Heb je geen eindredactie tot je beschikking? Laat je stuk dan het liefst drie dagen liggen en kijk er dan nog eens met wat afstand naar.
Klaar!(?)
Klaar! Nou ja, nog niet helemaal. Want een blog is pas een blog als het online staat. En het online zetten van een blog is, alle flashy contentmanagementsystemen ten spijt, nog steeds best een gedoe. Gebruik dus de preview-functie van WordPress (of iets vergelijkbaars als je niet op WordPress zit) om je blog uit te checken. Scan op verdwaalde woorden, rare witregels en dergelijke. En plaatjes, natuurlijk. Hoe meer plaatjes, hoe meer vreugd. Dat is de regel bij blogs.
Dit is niet echt stap 5, omdat het niet echt bij het schrijven hoort. Maar hij is wel belangrijk. Want na al dat harde schrijfwerk wil je ook dat je stuk er een beetje uitziet, toch?